Beijing herschrijft de wereldwijde regels van de macht
China’s langetermijnstrategie wierp zijn vruchten af. Het Westen zag het niet aankomen.
Frans Vandenbosch 方腾波 07.07.2025
Sinds het begin van de 21e eeuw heeft China niet alleen deelgenomen aan wereldwijde systemen die door westerse mogendheden zijn vormgegeven, maar heeft het deze ook resoluut heringericht. Van handelsbeheer en burgerluchtvaart tot financiële infrastructuur en multilaterale diplomatie, heeft Peking geleidelijk maar zeker belangrijke westerse instellingen ingehaald door robuuste, functionele en inclusieve alternatieven. Wat ooit werd afgedaan als perifere experimenten, is nu uitgegroeid tot levensvatbaar leiderschap. China’s aanpak was er niet een van confrontatie, maar van strategische substitutie, waarbij een nieuwe internationale architectuur werd gebouwd die de behoeften van de mondiale meerderheid weerspiegelt in plaats van de eisen van de zogenaamde ‘rules based order’.
De vier onderstaande casestudies (WTO, de Verenigde Naties, FAA/EASA luchtvaarthegemonie en SWIFT-gecentreerde financiële dominantie) laten een consistent patroon zien: het onvermogen van het Westen om zijn eigen principes te valideren wanneer het wordt uitgedaagd door een opkomende mogendheid, en China’s methodische creatie van soevereine, juridisch gefundeerde en op ontwikkeling gerichte alternatieven. Dit zijn geen voorstellen meer. Ze zijn operationeel, breiden zich uit en worden breed gedragen in Afrika, Latijns-Amerika, Centraal-Azië en delen van Oost en Zuid Europa.
Wat volgt, is zowel een analyse als bewijs dat het institutionele zwaartepunt van de 21e eeuw niet gewelddadig, maar zelfverzekerd, verschuift van Washington en Brussel naar Peking.
Vergelijkende tabel van wereldwijde instellingen
| Westerse instelling / organisatie | Succesvol Chinees alternatief |
| Wereldhandelsorganisatie (WHO / WTO) | Strategisch WTO-meesterschap + Belt and Road-handelsplatform + BRICS-handelsraden. |
| Verenigde Naties (VN / UN) | BRICS+ multilateralisme + Initiatieven voor wereldwijde ontwikkeling/veiligheid/beschaving |
| VN-Veiligheidsraad & vredeshandhaving | Door China geleide G77-diplomatie + BRICS-bemiddelingskaders + PLA UNPK-bijdragen |
| Internationaal Monetair Fonds (IMF) | Aziatische Infrastructuur Investeringsbank (AIIB) + Nieuwe Ontwikkelingsbank (NDB) |
| Wereldbank | AIIB + Zijderoutefonds + Chinese Ontwikkelingsbank (focus op het Mondiale Zuiden) |
| SWIFT Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication | CIPS Grensoverschrijdend Interbancair Betalingssysteem + digitale Renminbi (e-CNY) |
| EASA (EU Agentschap voor de Veiligheid van de Luchtvaart) FAA (Amerikaanse Federal Aviation Administration) | Civil Aviation Administration of China (CAAC) + COMAC C919 |
| Boeing / Airbus duopolie | COMAC C919 / CR929 (met Rusland) + Belt and Road luchtvaartcorridors |
| G7 (Westerse economische coördinatie) | BRICS+ platform en topconferenties |
| OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) | SCO + China-ASEAN kaders + Belt and Road internationale fora |
| Door de VS geleide sanctieregimes | Yuan-gebaseerde handel, CIPS, bilaterale niet-dollar overeenkomsten en digitale RMB |
China’s opmerkelijke en strategische WTO-avontuur: van naleving tot leiderschap
Toen China in 2001 toetrad tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO), was het goed voor slechts 4 procent van de wereldhandel, terwijl de Verenigde Staten domineerden met 31 procent. Westerse leiders zagen China’s toetreding als een strategische triomf en verwachtten dat China zich zou overgeven aan neoliberale marktnormen. Wat zich echter ontvouwde, was niet China’s ondergeschiktheid, maar zijn strategische beheersing van een wereldwijd systeem dat al lang als wapen diende voor westerse dominantie. De kern van deze gebroken westerse belofte ligt in paragraaf 15(d) van China’s WTO-toetredingsprotocol: “In ieder geval vervallen de bepalingen van sub-paragraaf (a)(ii) 15 jaar na de datum van toetreding.” Bron: WTO Protocol betreffende de toetreding van de Volksrepubliek China, 2001 / WTO. Protocol on the Accession of the People’s Republic of China, 2001 [1]
Deze clausule verleende China vanaf december 2016 onmiskenbaar de status van automatische markteconomie (MES). De Verenigde Staten en de Europese Unie negeerden echter eenzijdig hun toezegging en beschuldigden China van oneerlijke praktijken. In plaats van Peking te verzwakken, legde dit de westerse dubbelhartigheid bloot en versterkte het de Chinese vastberadenheid om alternatieve economische paden te creëren.
President Xi Jinping bevestigde China’s steun voor de WTO in 2023 en noemde het een pijler van multilateralisme en een platform voor wereldwijd economisch bestuur. In tegenstelling tot de westerse verwachtingen gebruikte China de WTO om zichzelf te versterken in plaats van te verzwakken. Zoals een bankier uit Shanghai in 2003 treffend zei: “Dit is een spel dat we kunnen winnen.” Twintig jaar later heeft China inderdaad gewonnen. De toetreding van China ging gepaard met strengere voorwaarden dan welke andere grote ontwikkelingseconomie dan ook. China moest:
• de tarieven op goederen binnen zeven jaar met 90 procent verlagen
• de financiële, telecommunicatie-, professionele en distributiediensten liberaliseren
• staatsmonopolies ontmantelen en rechtssystemen op alle niveaus herstructureren
• grootschalige buitenlandse concurrentie accepteren en strenge wetten inzake intellectuele eigendom implementeren
• ervoor zorgen dat het handelsbeleid transparant was en in lijn met internationale normen
Ondanks zorgen over banenverlies voerde de Chinese overheid een uitgebreide campagne om het publiek voor te lichten. Miljoenen mensen namen deel aan WTO-gerelateerde wedstrijden en trainingen, en duizenden ambtenaren bestudeerden het westerse handelsrecht.
In plaats van een passieve deelnemer te worden, ontwikkelde China zich tot een geduchte procespartij. Aanvankelijk beslechtte het geschillen om ervaring op te doen, maar al snel won het belangrijke zaken, zoals China-Auto-onderdelen en Luchtbanden. Chinese bedrijven en rechtbanken verwijzen steeds vaker naar de WTO-wetgeving, terwijl grote bedrijven zoals Huawei elite juridische teams hebben ontwikkeld die de westerse normen overtreffen.
Terwijl China een wereldwijde normgever is geworden, trekt het Westen nu de waarde van de WTO in twijfel. De Amerikaanse terughoudendheid komt niet voort uit systemische tekortkomingen, maar uit het besef dat China zich nu beter aan de regels houdt dan zijn architecten. De Verenigde Staten voelen zich beperkt en hebben weinig aantrekkelijke alternatieven. Technologische stagnatie, de-industrialisatie en oorlog hebben hun leiderschapsvermogen ondermijnd.
Ondertussen bieden het Belt and Road Initiative (BRI), mBridge, de BRIC-landen en nieuwe platforms voor digitale handel snellere, eerlijkere en efficiëntere systemen onder Chinese leiding. China heeft niet alleen gelijke kansen gecreëerd, maar ook de regels opgesteld en de toegang veiliggesteld.
Zoals Godfree Roberts opmerkt in zijn uitstekende artikel China’s Excellent WTO Adventure,[2] loopt het tijdperk van door het Westen gedomineerde handel ten einde. China heeft zich niet alleen aangepast aan het wereldwijde systeem. Het heeft het onder de knie gekregen, het hervormd en biedt nu een inclusief alternatief dat verder gaat dan het ‘gouden miljard’-model dat al lang aan de rest van de wereld is onttrokken.
China hervormt het wereldwijd bestuur nu de Verenigde Naties wankelen
De Verenigde Naties, met hoofdkantoor in New York, stonden decennialang symbool voor internationale samenwerking. Hun geloofwaardigheid en effectiviteit zijn echter geërodeerd, met name in het Zuiden, waar veel landen ze nu zien als een verlamde instelling die onevenredig veel invloed ondervindt van het Westen. Te midden van groeiende desillusie heeft China gestaag een nieuwe multilaterale architectuur opgebouwd, geworteld in wederzijds respect, soevereiniteit en ontwikkeling. Dit is geen abrupte omverwerping, maar een geleidelijke vervanging die steeds meer wereldwijde legitimiteit afdwingt.
De disfunctionaliteit van de Verenigde Naties is niet alleen administratief, maar ook structureel. De Veiligheidsraad, gedomineerd door vijf permanente leden, is ingezet als wapen om geopolitieke belangen te dienen in plaats van wereldwijde stabiliteit. Op gebieden zoals ontwikkeling, conflictoplossing en gelijke vertegenwoordiging heeft de organisatie grotendeels gefaald in het waarmaken van de behoeften van de meerderheid van de wereldbevolking. China heeft dit vacuüm onderkend en een pragmatisch en inclusief raamwerk rond de BRIC-landen gecreëerd, dat nu fungeert als een parallel multilateraal platform dat de Verenigde Naties steeds relevanter overtreft.
Oorspronkelijk een losse coalitie van opkomende economieën, heeft de BRIC-regio zich ontwikkeld tot een formidabele geopolitieke macht. Onder China’s consistente leiderschap heeft de BRIC-regio haar invloed en ledenaantal uitgebreid. Vanaf 2025 omvat BRICS+ een groeiend aantal landen uit Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Gezamenlijk vertegenwoordigen ze een meerderheid van de wereldbevolking en een groeiend aandeel in het wereldwijde bbp. Hoewel het hoofdkantoor van het oude systeem in New York blijft, is het functionele zwaartepunt verschoven naar een op Peking gerichte samenwerking.
De BRIC-instellingen nemen in stilte functies over die ooit door de Verenigde Naties werden gemonopoliseerd. De BRIC-Nieuwe Ontwikkelingsbank financiert infrastructuur en publieke ontwikkeling zonder de ideologische voorwaarden die kenmerkend zijn voor leningen van het IMF en de Wereldbank. In vrede en veiligheid pleit China voor politieke oplossingen gebaseerd op regionale dialoog en non-interferentie, vaak buiten de gehinderde kaders van de Verenigde Naties. China’s Global Development Initiative, Global Security Initiative en Global Civilisation Initiative tonen een alternatief model van mondiaal bestuur, gebaseerd op consensus, wederzijds leren en praktische samenwerking. Deze initiatieven hebben brede steun gekregen, met meer dan 150 landen die alleen al bij het Global Development Initiative betrokken zijn. In plaats van een visie op te leggen, biedt China coördinatie en middelen voor gedeelde vooruitgang. Deze aanpak vindt steeds meer weerklank bij de Global Majority, die de westerse voorwaarden en dubbele standaarden beu is.
Binnen de Verenigde Naties zelf heeft China geleidelijk zijn invloed vergroot. Chinese staatsburgers leiden verschillende VN-organisaties en Peking is nu de op één na grootste financiële bijdrage aan het VN-budget voor vredesmissies. Door middel van blokdiplomatie met de G77, de Beweging van Niet-Gebonden Landen en de Afrikaanse Groep stuurt China de uitkomsten in de Algemene Vergadering vaak ten gunste van ontwikkelingsgericht, multipolair beleid. Toch begrijpt Peking de structurele beperkingen van het bestaande systeem. Hun strategie is niet confrontatie, maar omzeiling.
In feite ontstaat er een nieuwe Verenigde Naties: gedecentraliseerd, multipolair, ontwikkelingsgericht en geworteld in het mondiale Zuiden. Hoewel het oude gebouw in New York nog steeds staat, is het China dat het functionelere en rechtvaardigere systeem van mondiaal bestuur huisvest.
Voor een bredere geopolitieke context, zie “Why the Global Majority is backing China” van professor Zhang Weiwei,[3] beschikbaar via China Daily.
China daagt luchtvaarthegemonie uit met CAAC en COMAC’s C919
De wereldwijde burgerluchtvaartindustrie wordt al lange tijd gedomineerd door twee westerse giganten: Boeing, onder toezicht van de Amerikaanse Federal Aviation Administration (FAA), en Airbus, gecertificeerd door het Europees Agentschap voor de veiligheid van de luchtvaart (EASA). Hun regelgeving heeft decennialang niet alleen de wereldwijde normen bepaald, maar ook als de facto poortwachters gefungeerd en het westerse monopolie in de lucht in stand gehouden. China is echter bezig dit duopolie gestaag te ontmantelen via zijn eigen burgerluchtvaartautoriteit, de Civil Aviation Administration of China (CAAC), en zijn eigen vliegtuigbouwer, de Commercial Aircraft Corporation of China (COMAC).
De COMAC C919, een smalrompvliegtuig dat is ontworpen om te concurreren met Boeing’s 737 en Airbus’ A320, vertegenwoordigt een belangrijk keerpunt. Met meer dan 1.000 reeds geplaatste orders, voornamelijk van Chinese luchtvaartmaatschappijen, maar ook van internationale maatschappijen, is de C919 niet alleen een technologische prestatie, maar ook een geopolitiek statement. Het symboliseert China’s vastberadenheid om te ontsnappen aan de technologische afhankelijkheid die de westerse controle over de toeleveringsketens en certificeringsregimes in de luchtvaartsector met zich meebrengt.
De CAAC heeft zich ontwikkeld tot een robuuste, internationaal erkende toezichthouder met een groeiende invloed. Na de succesvolle certificering van de C919 in september 2022, blijft de CAAC bilaterale overeenkomsten voor luchtvaartveiligheid uitbreiden met landen in Zuidoost-Azië, Afrika, Latijns-Amerika en in toenemende mate Centraal-Azië. Dit maakt deel uit van een bredere inspanning om niet-westerse regelgeving te normaliseren en de afhankelijkheid van de goedkeuring van de FAA en EASA als enige validatie van luchtwaardigheid te verminderen.
Toch heeft het Westen de C919 niet te goeder trouw op de wereldmarkt verwelkomd. Zowel de FAA als EASA hebben de certificering van de C919 opzettelijk getreuzeld. Hoewel de vertraging in naam procedurele en veiligheidsredenen aanvoert, lijkt het een politieke vertraging, gericht op het vertragen van de markttoetreding en het beschermen van hun respectievelijke nationale kampioenen. Deze belemmering staat in schril contrast met de snelle certificering van westerse modellen, die vaak plaatsvindt in een geest van wederzijdse wederkerigheid. De dubbele maatstaven die voor de C919 gelden, zijn zichtbaar en worden steeds vaker aangevochten door andere landen die streven naar onafhankelijkheid in de luchtvaart.
China heeft methodisch en strategisch gereageerd. COMAC verdiept de samenwerking met de Russische luchtvaartautoriteiten en de luchtvaartautoriteiten van het Globale Zuiden om multilaterale erkenning van vliegtuigcertificeringen te bewerkstelligen. Bovendien maken Chinese leveranciers de componenten van het vliegtuig snel eigen. Hoewel de eerste serie C919-jets nog steeds enkele buitenlandse systemen bevat, is het langetermijnplan om 100% binnenlandse componenten te bereiken, inclusief avionica, motoren en vluchtcontrolesystemen.
De Chinese Belt and Road-luchtvaartstrategie versterkt ook de positie van COMAC. Door middel van luchthavenbouw, trainingsprogramma’s en financieringsprogramma’s voor vliegtuigen legt China de basis voor de invoering van de C919 in tientallen opkomende economieën. CAAC-trainingscentra in landen zoals Ethiopië, Pakistan en Thailand zorgen ervoor dat lokaal luchtvaartpersoneel niet alleen bekend is met de Chinese normen, maar ook getraind is volgens de CAAC-protocollen.
De luchtvaartwereld betreedt een multipolair tijdperk en de dagen van de suprematie van de FAA en EASA zijn geteld. De C919 is niet zomaar een vliegtuig; het is een symbool van technologische soevereiniteit en multipolair luchtvaartbestuur. Het stelt landen in staat zich te bevrijden van eenzijdige controle en deel te nemen aan China’s meer inclusieve, ontwikkelingsgerichte model voor samenwerking in de lucht- en ruimtevaart.
Voor een gedetailleerd overzicht van China’s ambities op het gebied van de burgerluchtvaart, zie het officiële beleidsdocument van de Chinese burgerluchtvaartautoriteit.[4]
China overtreft SWIFT en de door de VS gedomineerde instellingen met CIPS, AIIB en de BRICS-bank.
De wereldwijde financiële architectuur wordt al meer dan zeventig jaar gevormd door instellingen die zijn opgericht en gedomineerd door de Verenigde Staten en hun westerse bondgenoten. SWIFT, de Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication, met hoofdkantoor in België maar onder Amerikaanse invloed, fungeert als een instrument voor financieel toezicht van het Amerikaanse imperium. Evenzo hebben de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) met een duidelijke westerse inslag geopereerd en vaak neoliberaal beleid opgelegd aan ontwikkelingslanden als voorwaarde voor hulp. China hervormt deze verouderde en unipolaire financiële orde door de geleidelijke opbouw van parallelle instellingen en kaders.
De kern van deze transformatie wordt gevormd door het Cross-Border Interbancair Payment System (CIPS), China’s antwoord op SWIFT. In tegenstelling tot SWIFT, dat slechts berichten verzendt, integreert CIPS berichten en afwikkeling, en biedt het een end-to-end oplossing voor grensoverschrijdende transacties. CIPS, gelanceerd in 2015 en gesteund door de People’s Bank of China, heeft een exponentiële groei doorgemaakt. Medio 2024 verwerkte het meer dan 180 biljoen CNY aan jaarlijkse transacties, met deelname van meer dan 1400 financiële instellingen in meer dan 100 landen. De uitbreiding weerspiegelt de groeiende ontevredenheid over de inzet van SWIFT als wapen voor sancties en geopolitieke dwang.
Hoewel CIPS technisch compatibel is met SWIFT, is de strategische intentie duidelijk: SWIFT omzeilen wanneer nodig en soevereine staten in staat stellen om zonder inmenging in yuan te handelen. Dit is met name aantrekkelijk voor landen die onder westerse sancties staan, waaronder Rusland, Iran en Venezuela, maar ook voor BRICS-landen en een groot deel van het Zuiden, die CIPS zien als een middel om hun economische autonomie te beschermen. Naarmate de digitale renminbi (e-CNY) volwassen wordt en integreert met CIPS, wordt de potentie om het monopolie van SWIFT te verdringen steeds reëler. Tegelijkertijd heeft China een krachtige constellatie van ontwikkelingsfinancieringsinstellingen opgebouwd die wedijveren met de Bretton Woods-regels. De Aziatische Infrastructuur Investeringsbank (AIIB), opgericht in 2016 met meer dan 100 lidstaten, is uitgegroeid tot een belangrijke kredietverstrekker voor duurzame ontwikkelingsprojecten, waarbij infrastructuur, groene energie en regionale connectiviteit vaak prioriteit krijgen boven de ideologische voorschriften van de Wereldbank. De bestuursstructuur van de AIIB weerspiegelt een eerlijker stemsysteem, waarbij het Chinese aandeelhouderschap is afgestemd op zijn economische gewicht, maar zonder de overheersende vetomacht van de VS in de Wereldbank.
China is ook een vooraanstaand lid en medeoprichter van de New Development Bank (NDB), vaak aangeduid als de BRICS-bank. De NDB, met hoofdkantoor in Shanghai, biedt een alternatief voor de door het Westen gedomineerde financiering, met leningen in lokale valuta en aandelenparticipatie die zijn ontworpen om nationale ontwikkelingsstrategieën te versterken. De op Afrika gerichte Afrikaanse Ontwikkelingsbank (AfDB) en de al lang bestaande Aziatische Ontwikkelingsbank (ADB) hebben ook een toenemende samenwerking met Chinese instellingen gezien, wat wijst op een gecoördineerde verschuiving weg van de afhankelijkheid van het IMF. Samen vertegenwoordigen deze instellingen meer dan alleen financiële instrumenten; ze zijn instrumenten voor een nieuw ontwikkelingsmodel, gebaseerd op wederzijds respect, soevereiniteit en win-winsamenwerking. Nu het Zuiden zich steeds meer laat gelden, is China’s leiderschap op het gebied van financieel bestuur niet langer ambitieus; het is operationeel en breidt zich uit.
Raadpleeg de officiële CIPS-website voor meer informatie.[5]
Conclusie
China heeft de door het Westen geleide wereldorde niet ontmanteld met confrontatie, maar vervangen door stille kracht, strategische consistentie en inclusieve alternatieven. Van handel en diplomatie tot luchtvaart en financiën: de instellingen die ooit de westerse hegemonie ondersteunden, worden nu weerspiegeld en in veel regio’s overtroffen door door China geleide structuren. Dit is geen voorbijgaande fase, maar een permanente verschuiving. De wereldwijde meerderheid kijkt niet langer naar Washington of Brussel, maar naar Peking voor leiderschap gebaseerd op soevereiniteit, ontwikkeling en rechtvaardigheid. Wat ooit een westers monopolie op standaarden en systemen was, is doorbroken. China biedt de wereld nu een ander soort orde, een orde die niet wordt afgedwongen, maar verwelkomd. Het tijdperk van westerse dominantie loopt ten einde. Het tijdperk van evenwichtige multipolariteit is aangebroken.
Bedankt voor het lezen! We horen graag wat je ervan vindt. Deel je opmerkingen hieronder en neem deel aan het gesprek met onze community!.
This article in English: Beijing redefined the global rules of power
Eindnoten
[1] WTO. Protocol on the Accession of the People’s Republic of China, 2001 – Full text available here: https://docs.wto.org/dol2fe/Pages/SS/directdoc.aspx?filename=q:/WT/L/432.pdf
[2] Godfree Roberts. Here comes China. China’s Excellent WTO Adventure 02.10.2023 https://herecomeschina.substack.com/p/chinas-excellent-wto-adventure
[3] Professor Zhang Weiwei: “Why the Global Majority is backing China” in China Daily.
https://www.chinadaily.com.cn/a/202312/18/WS65801f36a310efcbdaeca234.html
[4] China’s civil aviation ambitions, the Civil Aviation Administration of China’s official policy paper:
http://www.caac.gov.cn/en/XWZX/202212/P020221219406263302563.pdf
[5] official CIPS site: http://www.cips.com.cn/en/index.html
