Een verkenning van moderne perspectieven voorbij de oude historische vooroordelen .

Frans Vandenbosch 方腾波 04.01.2025 .

Kapitalisme, goed of slecht? .

Het antwoord hangt volledig af van hoe je het definieert. Is het het geïdealiseerde systeem van vrije markten en concurrentie, of de monopolistische, gefinancialiseerde versie die de VS vandaag de dag domineert? Hoe zie je China’s mix van staatstoezicht en marktkrachten? Wat is jouw definitie van kapitalisme?

Laten we verder kijken dan abstracte definities en ons richten op praktische resultaten. In mijn artikel De definitie van communisme; percepties en realiteiten onderzocht ik de kloof tussen theorie en praktijk in communistische systemen. Hier doen we hetzelfde voor kapitalisme: we onderzoeken de evolutie ervan, de gevaren van monopolies en politieke invloed, en waarom sommige systemen floreren terwijl andere wankelen.

Van China’s moordende concurrentie tot westerse monopolies, kapitalisme kent vele vormen. Maar één ding is duidelijk: wanneer het verstrengeld raakt met politieke macht, loopt het risico zijn vitaliteit en eerlijkheid te verliezen. Door westerse en Chinese modellen te vergelijken, zullen we ontdekken wat kapitalisme laat werken – en wat het laat falen. Dus, is kapitalisme een kracht ten goede, of een systeem dat hervormd moet worden? Het antwoord zal u misschien verbazen.

Interessant contrast: westers vs. Chinees kapitalisme

Westers vs Chinees kapitalisme
Louis-Vincent Gave biedt fascinerende inzichten in de contrasten tussen westers en Chinees kapitalisme. In zijn analyse benadrukt hij waarom de aandelenmarkt een aanzienlijk minder kritische rol speelt in China vergeleken met de Verenigde Staten. Zijn tot nadenken stemmende perspectieven op de Chinese en Amerikaanse economieën bieden een frisse lens om deze twee mondiale grootmachten te begrijpen[i]

De economische dynamiek van China
Arnaud Bertrand verdiept zich in de unieke aard van het Chinese economische systeem en legt uit waarom de Chinese aandelenmarkt veel minder centraal staat in de economie dan in de VS. Hij betoogt dat een sterk regelgevingskader – dat fungeert als een “scheidsrechter” boven kapitaal – essentieel is voor het bevorderen van een werkelijk dynamische en veerkrachtige economie. Zijn tweet biedt een overtuigend perspectief op deze paradox.[ii]

De valkuilen van monopoliekapitalisme: een kritische analyse

1. De opkomst van monopolies en oligopolies

Kapitalisme wordt vaak geprezen omdat het concurrentie bevordert, wat zou leiden tot betere producten, lagere prijzen en innovatie. De realiteit is echter complexer. In de loop van de tijd evolueert het kapitalisme vaak op negatieve manieren. In de Verenigde Staten heeft het systeem bijvoorbeeld een fase van monopoliekapitalisme bereikt. Bedrijven concurreren aanvankelijk, maar bij gebrek aan strenge antitrustregels komt er vaak één dominante speler naar voren, die concurrenten verdrijft en een monopolie vestigt. Een andere mogelijkheid is dat een kleine groep bedrijven een oligopolie vormt, die de markt effectief controleert. Zodra dit gebeurt, worden de toetredingsdrempels voor nieuwe concurrenten bijna onoverkomelijk, waardoor de markt wordt verstoord ten gunste van de monopolisten.

2. De negatieve gevolgen van monopolies

Monopolies zoals Microsoft, Google en Amazon domineren hun respectievelijke markten: besturingssystemen, kantoorsoftware, zoekmachines en internetreclame. Deze monopolies maken vaak misbruik van hun dominante positie door middel van praktijken zoals woekerprijzen, de verkoop van inferieure producten, het afdwingen van frequente upgrades en het verzamelen van gebruikersgegevens. Erger nog, ze faciliteren de overdracht van rijkdom aan een kleine elite ten koste van de bredere bevolking. Google is bijvoorbeeld niet langer alleen een zoekmachine, maar een hulpmiddel voor monetisering en censuur. Monopolies houden zich ook bezig met regulatory capture, waarbij ze hun macht gebruiken om de politiek te beïnvloeden en wetten in hun voordeel te vormen. Op deze manier verschraalt het economisch landschap en wordt de economie minder concurrerend in vergelijking met buitenlandse concurrenten. Dit creëert een vicieuze cirkel: rijkdom wordt steeds meer geconcentreerd aan de top, terwijl de meerderheid van de mensen te maken krijgt met toenemende verarming.

3. De financialisatie van de economie

Het resultaat is een gefinancialiseerde economie, waarin productieve investeringen afnemen omdat werknemers met beperkte koopkracht de consumentenvraag niet langer kunnen aanjagen. Kapitalisten richten zich op risicoarme, hoogrenderende ondernemingen die rijkdom ontginnen in plaats van creëren. Deze extractie neemt vele vormen aan: roofzuchtige kredietverlening (bijvoorbeeld studieleningen, flitskredieten), snel stijgende huren en opgeblazen (ziekte)verzekeringspremies. Wanneer kapitalisten investeren, geven ze prioriteit aan financiële winst op korte termijn boven productieve waarde op de lange termijn, door praktijken toe te passen zoals leveraged buyouts, banen schrappen en activa afstoten. Dit laat sociale en economische verwoesting achter, wat de verschuiving van het kapitalisme naar een destructieve fase markeert waarin geld meer geld genereert zonder echte waarde te produceren. Zonder systemische verandering zal de cyclus van extractie en verarming alleen maar doorgaan.[iii]

Dit soort kapitalisme wordt aangestuurd door psychische aandoeningen

Hoe vreemd is het dat onze hele westerse beschaving is gebouwd op waarden en prioriteiten die zo hol en absurd zijn dat zelfs rijke CEO’s, na het nemen van een psychedelisch brouwsel, vaak hun baan opzeggen en hun leven radicaal veranderen? Dit fenomeen suggereert dat de waarden die het kapitalisme aandrijven – eindeloze accumulatie van rijkdom, status en macht – fundamenteel los staan ​​van wat er echt toe doet voor mensen. Psychedelica lijken, door iemands perceptie te veranderen, de leegte van deze bezigheden te onthullen, waardoor individuen ze opgeven ten gunste van zinvollere en authentiekere manieren van leven. Als één enkele psychedelische ervaring de illusie van kapitalistisch succes kan verbrijzelen, wat zegt dat dan over het systeem zelf? De meedogenloze jacht op geld en macht, ten koste van het menselijk welzijn en de gezondheid van de planeet, lijkt irrationeel – zelfs pathologisch. In die zin is dit soort kapitalisme niet alleen een economisch systeem; het is een collectieve geestesziekte, aangestuurd door valse waarden en destructieve prioriteiten.[iv]

Hoe Chinees kapitalisme het Westen overtreft.
De gevaren van politieke invloed

Monopoliekapitalisme is nog niet eens het ergste; veel destructiever is de politieke invloed van grote Amerikaanse bedrijven.

In China is de industriële concurrentie veel heviger en moordender dan in het Westen. Jaren geleden merkte ik op: “Westerse bedrijven opereren als beschutte werkplaatsen, zich niet bewust van de ware aard van échte concurrentie. Ze zouden naar China moeten kijken om te begrijpen hoe echte, meedogenloze concurrentie eruitziet.” Het Chinese kapitalisme opereert inderdaad op een niveau van intensiteit dat westerse bedrijven zich nauwelijks kunnen voorstellen. Neem bijvoorbeeld Evergrande, een schoolvoorbeeld van een geval waarin de Chinese overheid geen enkele poging deed om het bedrijf van de ondergang te redden, waardoor de marktkrachten hun gang konden gaan.

De kern van gezond kapitalisme is één cruciaal principe: wegblijven van het beïnvloeden van de politiek. Dit betekent geen lobbyen, geen financiering van politieke campagnes, geen manipulatie van mainstream of sociale media en geen pogingen om politieke agenda’s te sturen. Helaas is het Amerikaanse kapitalisme terminaal ziek, geplaagd door zijn al te gezellige relaties met media en politiek. Deze verstrengeling ondermijnt de fundamenten van een eerlijke en concurrerende markt.

In China zijn zowel staatsbedrijven als particuliere bedrijven uitgegroeid tot kolossale conglomeraten, die vaak zelfs de grootste en meest gerenommeerde Amerikaanse bedrijven in de schaduw stellen. Toen sommige van deze giganten, zoals Ant Group – Alibaba[v] (geleid door Jack Ma) en Didi Chuxing[vi] (geleid door Cheng Wei)—hun macht probeerden te gebruiken om de Chinese politiek te beïnvloeden, kregen ze echter te maken met snelle en beslissende gevolgen. De Chinese overheid maakte duidelijk: geen enkel bedrijf, hoe groot ook, staat boven de wet.

Aan de andere kant is er het typische Chinese kapitalisme, doordrenkt met Confucianisme. In mijn artikel “Ik wil uw baby niet stelen” beschreef ik de opvallende verschillen tussen Chinees en Amerikaans ondernemerschap.[vii]

Dit scherpe contrast tussen Chinees en westers kapitalisme roept belangrijke vragen op over de rol van de overheid, de grenzen van de macht van bedrijven en de ware betekenis van concurrentie in een geglobaliseerde economie.

Samenvatting

Kapitalisme is, net als elk ander systeem, noch inherent goed noch slecht: het is de manier waarop het wordt beoefend die de impact ervan bepaalt.

In het Westen is ongecontroleerd kapitalisme gedegenereerd tot monopolie en financialisering, waarbij rijkdom zich aan de top concentreert, innovatie stagneert en politieke invloed de markt corrumpeert.
Ondertussen biedt het Chinese model, met zijn felle concurrentie en staatstoezicht, een schril contrast, hoewel niet zonder zijn eigen uitdagingen.

De belangrijkste conclusie is dit: kapitalisme floreert wanneer het eerlijke concurrentie prioriteit geeft, politieke invloed beperkt en het bredere publieke belang dient. Wanneer het afwijkt van deze principes, loopt het het risico een gemanipuleerd spel te worden, waarbij een paar spelers domineren terwijl de rest worstelt om te overleven. Zoals we hebben gezien, zijn de gevolgen van een dergelijk onevenwicht schril: economische stagnatie, sociale ongelijkheid en een verlies van vertrouwen in het systeem zelf.

Dus, is kapitalisme goed of slecht? Het antwoord ligt in de uitvoering ervan. Door te leren van zowel de mislukkingen van het westerse monopoliekapitalisme als de successen van de sturende / gereguleerde aanpak van China, kunnen we ons een systeem voorstellen dat concurrentie in evenwicht brengt met verantwoording, innovatie met billijkheid en winst met een doel. De toekomst van het kapitalisme hangt ervan af of we ervoor kiezen het te hervormen, of het te laten bezwijken onder het gewicht van zijn eigen tegenstrijdigheden.

Bedankt voor het lezen! We horen graag wat u ervan vindt. Deel uw opmerkingen hieronder en doe mee aan het gesprek met onze community!

---

[i] Western vs Chinese capitalism: Louis-Vincent Gave, CEO of Evergreen Gavekal Research, 27.09.2024   Tweet by @gave_vincent     

[ii] China’s Economic Dynamics: Arnaud Bertrand in a tweet 27.09.2024 https://x.com/RnaudBertrand/status/1838846018215112888

[iii] Based on an article by Johnson Choi,  27.09.2024  https://johnsonwkchoi.com/2024/09/27/interesting-contrast-western-vs-chinese-capitalism/    

[iv] Based on: Capitalism Is Driven By Mental Illness: an article by Caitlin Johnstone  27.09.2024  https://www.caitlinjohnst.one/p/capitalism-is-driven-by-mental-illness

[v] Alibaba – Ant Group: In 2020, Jack Ma criticized China’s financial regulatory system during a high-profile speech, suggesting it was outdated and stifling innovation. This was seen as a direct challenge to the Chinese government’s commitment to care for the people. Shortly after, Ant Group’s IPO (Alibaba’s financial arm) was abruptly suspended by Chinese regulators, and Alibaba faced a record $2.8 billion antitrust fine in 2021. Analysts argue that this was a clear signal from the Chinese government that no corporation, no matter how influential, can operate above the principles of national governance or undermine the leadership of the state. The case is often cited as an example of the Chinese government’s strict control over corporate behaviour, even for private enterprises.  10.04.2021 https://finance.sina.com.cn/wm/2021-04-10/doc-ikmyaawa8923230.shtml  (in Chinese) English translation: https://finance-sina-com-cn.translate.goog/wm/2021-04-10/doc-ikmyaawa8923230.shtml?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-US&_x_tr_pto=wapp 

[vi] Didi Chuxing, China’s ride-hailing giant, faced a regulatory crackdown shortly after its U.S. IPO in June 2021. The Chinese government accused Didi of violating data security laws and potentially exposing sensitive user data to foreign entities. The Cyberspace Administration of China (CAC) ordered Didi’s app to be removed from app stores, and the company was subjected to a cybersecurity review. This incident is often interpreted as a warning to Chinese tech companies: even global ambitions must not compromise national security or challenge state oversight. The case highlights the Chinese government’s willingness to intervene in private corporate affairs when it perceives a threat to its political or security interests. 07.07.2021 https://thediplomat.com/2021/07/chinese-rideshare-giant-didi-in-hot-water/

[vii] Frans Vandenbosch 方腾波: I don’t want to steal your baby. 15.11.2024  https://yellowlion.org/i-dont-want-to-steal-your-baby/