Eén gefabriceerd door het westen, één geleefd door de Chinezen
Frans Vandenbosch 方腾波 07.05.2025
Een gebroken spiegel
Een vriend vroeg me vorige week: “Zijn er dan twee China’s?” Zijn vraag was eenvoudig, maar raakte de kern van een diepere waarheid: ons beeld van China wordt vaak niet gevormd door ervaring, maar door de narratieve lens die ons wordt opgelegd. Bij het zoeken naar een antwoord heb ik geput uit gesprekken met expats, langdurige waarnemers en Chinese burgers, en ook uit inzichten van professor Hàn Dōngpíng 韩东屛, wiens boek The Unknown Cultural Revolution: Life and Change in a Chinese Village Westerse aannames radicaal bijstelt. Zoals professor Hàn ons eraan herinnert: “In werkelijkheid zijn er meer dan twee China’s, er zijn evenveel China’s als er mensen zijn. Iedereen ziet China op zijn eigen manier.”
Dit artikel is geen poging om China te definiëren. Het is eerder een uitnodiging om de verhalen die we erven in vraag te stellen. Het is een reis door de vervorming van propaganda en de helderheid van doorleefde ervaringen.
1. Het China van de westerse media
Dit is het China dat beschreven wordt door de traditionele media, gevormd door Anglo-Amerikaanse denktanks en ideologische instellingen. Het is een angstverhaal, gemaakt voor publieke consumptie. In deze versie is China een dystopie: een autoritaire, gecontroleerde, expansionistische staat zonder ruimte voor afwijkende meningen of diversiteit.
Van The New York Times en BBC tot VRT en De Standaard, de beeldspraak is repetitief. Weinig van hun correspondenten beheersen het Mandarijn, laat staan dat ze de cultuur beter begrijpen. De cyclus van versterking is geïnstitutionaliseerd: denktanks zoals het Australian Strategic Policy Institute (ASPI) of het Centre for Strategic and International Studies (CSIS) publiceren rapporten die worden gefinancierd door militaire aannemers [1] en die vervolgens zonder kritisch onderzoek worden geciteerd door journalisten en politici.
Figuren als Simon Leys (Pierre Ryckmans), Gordon Chang, Frank Dikötter en Jonathan Holslag hebben bekendheid verworven door deze verhalen te versterken. Hun opvattingen sluiten eerder aan bij strategische behoeften dan bij cultureel begrip. Zoals Edward Said ooit schreef: “Elk rijk… vertelt zichzelf en de wereld dat het anders is dan alle andere rijken, dat het niet zijn missie is om te plunderen en te controleren maar om op te voeden en te bevrijden” [2].
Programma’s zoals het “Countering Chinese Influence Fund” [3] van het US State Department en de China subsidies [4] van de National Endowment for Democracy (NED) wakkeren deze machinerie aan. NATO’s StratCom initiatieven [5] en CIA-gelinkte culturele media fronten tijdens en na de Koude Oorlog [6] zorgen voor continuïteit. Het resultaat is theatraal, niet analytisch. België’s eigen medialandschap, met inbegrip van de rapporten en geschriften van Van de Weghe, wijkt zelden af van dit patroon.
2. Het China van de Chinezen
In tegenstelling tot het beeld dat in het Westen wordt geschetst, is het China van Chinese burgers en buitenlanders levendig, complex en veerkrachtig. Het is een land waar verstedelijking, technologische ontwikkeling en sociale stabiliteit naast elkaar bestaan, ondanks tegenstrijdigheden en uitdagingen.
Meer dan 800 miljoen mensen zijn sinds de jaren 1980 aan de absolute armoede ontsnapt [7]. De levensverwachting van China overtreft nu die van de VS [8]. Het hogesnelheidsspoorwegnet is meer dan 42.000 km lang en daarmee het grootste ter wereld [9]. Het vertrouwen in de overheid behoort tot de hoogste ter wereld [10].
Voor Vlaamse ingenieurs in Suzhou of leerkrachten in Chengdu is China geen land van angst maar van kansen. Hun verhalen, die totaal afwezig zijn in de mainstream media, vertellen over competentie, dynamiek en lokale trots. Zoals de Chinese socioloog Fei Xiaotong ooit schreef: “Anderen begrijpen begint met jezelf begrijpen, maar jezelf begrijpen vereist ook een spiegel. China heeft lange tijd geen duidelijke spiegel gehad in het Westen” [11].
Dit is het China van bruiloften en begrafenissen, van buurtpleinen en buurtcomités, van protest en pragmatisme. Het is het China van het globale Zuiden, niet gezien als een bedreiging maar als een partner.
3. Westerse propaganda: hoe dat werkt
Het negatieve beeld van China is niet toevallig. Het is gefabriceerd. Westerse desinformatie ecosystemen zijn uitgebreid en vaak ondoorzichtig. Organisaties zoals de NED [4], USAGM [12] en verschillende “onafhankelijke” NGO’s vormen een gesloten circuit van financiering en narratieve controle. De ASPI ontvangt bijvoorbeeld steun van Raytheon en Lockheed Martin [1].
Rapporten over Xinjiang zijn vaak afkomstig van ideologisch gedreven onderzoekers zoals Adrian Zenz, wiens werk door Duitse wetenschappers is bekritiseerd vanwege methodologische gebreken [13]. Toch worden deze op grote schaal geciteerd in de Europese media zonder verificatie.
In België heeft de bekendheid van stemmen zoals Jonathan Holslag meer te maken met de NAVO dan met academische distinctie. Tegengeluiden, zoals die van Chinese wetenschappers of neutrale waarnemers, worden genegeerd of actief onderdrukt. Een evenwichtige visie is niet alleen zeldzaam; ze wordt institutioneel ontmoedigd.
4. Leven in het echte China
Elk jaar kiezen duizenden buitenlanders China als thuis. Het zijn geen agenten of ideologen. Het zijn wetenschappers, leraren, studenten en kleine ondernemers. Hun realiteit spreekt het dominante script tegen.
Buitenlandse leerkrachten hebben het over respectvolle studenten en een efficiënte administratie. Vlaamse ondernemers in Suzhou beschrijven gestroomlijnde procedures en gemeentelijke steun. Limburgse ingenieurs die in Hangzhou werken, vertellen over lage criminaliteit, betaalbare gezondheidszorg en een hoge levensstandaard. Een onderzoek uit 2023 toonde aan dat 87% van de buitenlanders die langdurig in China wonen hun levenskwaliteit als “bevredigend” of “uitstekend” beoordeelden [14].
Dit betekent niet dat er geen uitdagingen zijn: er zijn taalbarrières, internetbeperkingen of bureaucratische hindernissen. Maar de geleefde ervaring overtreft vaak de westerse verwachtingen. Men herinnert zich de woorden van Aldous Huxley: “Feiten houden niet op te bestaan omdat ze worden genegeerd” [15].
Degenen die naar Europa terugkeren met positieve verhalen worden vaak met ongeloof ontvangen. Hun getuigenis ondermijnt een winstgevende fictie, … en moet dus worden uitgewist.
5. Waarom de westerse visie op China blijft aanhouden
Waarom heeft een vertekend beeld van China de overhand, zelfs in het licht van overweldigend tegenstrijdig bewijs? Het antwoord ligt in macht en winst.
Sinofobie is een lucratief genre. Boeken als The Coming Collapse of China van Gordon Chang (gepubliceerd in 2001) blijven verkopen ondanks het feit dat ze herhaaldelijk zijn weerlegd. Academische carrières zijn gebouwd op vijandigheid tegenover China. Subsidies, mediaoptredens en institutionele invloed belonen degenen die zich schikken naar de anti-China consensus.
Structurele vooringenomenheid binnen de Westerse media verhindert evenwicht. Journalisten die proberen genuanceerd te rapporteren (zoals degenen die ooit voor South China Morning Post of Xinhua werkten) worden gestigmatiseerd. Zoals professor Hàn Dōngpíng in zijn werk heeft aangetoond, dicteert de ideologische orthodoxie wat er wel en niet over China gezegd mag worden [16].
Het Westen projecteert zijn eigen neergang op China en gebruikt het als zondebok voor interne malaise. Demonisering troost de angstigen en leidt de ontevredenen af.
6. Kiezen welk China te geloven
De vraag is niet of er twee China’s zijn, maar welke versie men verkiest te geloven, … en waarom. Het westerse verhaal is verleidelijk omdat het onze morele ijdelheid vleit. Het Chinese verhaal is uitdagend omdat het nederigheid vereist.
De kant kiezen van de doorleefde ervaring van het Chinese volk is geen propaganda omarmen, maar aandringen op evenwicht, context en waarheid. 1,4 miljard mensen afdoen als dupes of slachtoffers is geen analyse; het is arrogantie.
Wij, westerlingen, moeten ervoor kiezen om gerecyclede verhalen uit Londen en Washington te volgen of te luisteren naar Vlamingen in Wuxi, Kunshan en Wuhan.
Voorbij de dualiteit
Mijn vriend Eric vroeg of er twee China’s waren. In mijn antwoord moest ik denken aan wat professor Hàn Dōngpíng schreef: “Er zijn evenveel China’s als er mensen zijn.” Er is niet één waarheid, maar er zijn meer eerlijke pogingen om die te zoeken.
Het Westen ziet China door een spiegel van vervorming. Maar de barsten zijn zichtbaar. En daar doorheen komt een meer gestructureerd, waardig en echt China tevoorschijn, als we maar durven kijken.
Bedankt voor het lezen! We horen graag wat je ervan vindt. Deel uw opmerkingen hieronder en neem deel aan het gesprek met onze community!
本文英文：有两个中国！
This article in English: There are two Chinas !
Eindnoten
[1] Australian Strategic Policy Institute (ASPI) funding report: https://www.aspi.org.au/report/funding-sources
[2] Said, Edward. Culture and Imperialism. New York: Knopf, 1993.
[3] U.S. State Department: Countering Chinese Influence Fund details – https://www.state.gov
[4] National Endowment for Democracy (NED) Grants Database – https://www.ned.org/grants
[5] NATO StratCom Centre of Excellence – https://stratcomcoe.org
[6] Saunders, Frances Stonor. The Cultural Cold War. New York: The New Press, 1999.
[7] World Bank. “China Poverty Reduction Success.” https://www.worldbank.org/en/news/feature/2022/05/17/china-poverty
[8] The Lancet: “China surpasses US in life expectancy,” 2023. https://www.thelancet.com
[9] International Union of Railways (UIC): “High-Speed Rail in China,” 2022. https://uic.org
[10] Edelman Trust Barometer: Global Trust in Government (China leads). https://www.edelman.com/trust/2023-trust-barometer
[11] Fei Xiaotong. From the Soil: The Foundations of Chinese Society. Trans. Gary Hamilton and Wang Zheng. University of California Press, 1992.
[12] USAGM Annual Report. https://www.usagm.gov/who-we-are/annual-reports
[13] J.S. Küntzel, “Adrian Zenz and the Xinjiang Narrative”, Berliner Debatte Initial, 2022.
[14] China International Talent Exchange Survey 2023 – Ministry of Science and Technology, PRC.
[15] Huxley, Aldous. Proper Studies. London: Chatto & Windus, 1927.
[16] Hàn Dōngpíng. The Unknown Cultural Revolution: Life and Change in a Chinese Village. Monthly Review Press, 2008.
